طی سال‌های اخیر، تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران خارجی به خرید املاک و مستغلات در ترکیه علاقه‌مند شده‌اند؛ این امر نه‌تنها به دلیل قیمت‌های نسبتاً پایین‌تر آن در قیاس با برخی کشورهای اروپایی است، بلکه به علت آب‌وهوای معتدل و زیرساخت‌های پیشرفته نیز اهمیت دارد. افزون بر این، ترکیه برنامه‌ای ارائه می‌دهد که به خریداران ملک اجازه می‌دهد با دارا بودن شرایطی خاص، به شکل رسمی تابعیت این کشور را دریافت کنند و پاسپورت ترکیه را به دست آورند. نکته اساسی در این میان آن است که بسیاری از افراد می‌پرسند آیا پس از اخذ تابعیت، خدمت سربازی بر آنان واجب می‌شود و اگر چنین است، چگونه می‌توان آن را کاهش داد یا از آن معاف شد. از سوی دیگر، اگر فردی همراه با فرزندانش پاسپورت ترکیه را اخذ کند، آیا آن فرزندان هم بعدها باید در ارتش خدمت کنند؟
قانون در ترکیه محدوده‌ای سنی را برای خدمت سربازی تعیین کرده است؛ به‌طور معمول، مردانی که در بازه سنی تقریباً بیست تا چهل‌ویک سال قرار دارند، ملزم به گذراندن دوره خدمت هستند. مدت زمان این دوره می‌تواند بین شش تا دوازده ماه متغیر باشد و عواملی از جمله تخصص فرد یا تغییرات دوره‌ای قوانین در نحوه اجرای آن مؤثرند. اگر فردی صرفاً مجوز اقامت داشته باشد ولی شهروندی ترکیه را کسب نکرده باشد، سربازی شامل حال او نمی‌شود. زمانی که شخص از طریق قانون تابعیت ترکیه (ازجمله برنامه خرید ملک) پاسپورت این کشور را دریافت می‌کند، در اصل به شمار شهروندان افزوده می‌شود و در فهرست اولیه خدمت قرار می‌گیرد. بااین‌همه، مسیرهای گوناگونی مانند شرط سنی، مدرک خدمت قبلی در کشور مبدأ یا رسمی‌سازی یک پرداخت مشخص برای کاهش مدت سربازی در این قانون گنجانده شده است. مسئله دیگری که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد، جایگاه فرزندان است؛ چنانچه آن‌ها نیز با والدینشان تابعیت اخذ کرده و در ترکیه سکونت داشته باشند، طبق قانون باید در صورت رسیدن به سن تعیین‌شده، روند ثبت‌نام در ادارات نظامی را طی کنند.
یک مزیت مهم در برنامه سرمایه‌گذاری و دریافت تابعیت ترکیه این است که فرد متقاضی ملزم به ترک تابعیت خود نیست؛ بااین‌حال، قبل از دریافت پاسپورت، بهتر است به طور شفاف بررسی شود که آیا سن یا سایر شرایط او را مشمول خدمت سربازی خواهد کرد یا خیر. برخی از افرادی که پاسپورت ترکیه را بعد از بیست‌ودو سالگی دریافت می‌کنند، معمولاً از سربازی معاف‌اند. کسانی هم که در زادگاه خود خدمت وظیفه را پشت سر گذاشته‌اند و این امر را با مدارک رسمی اثبات می‌کنند، به‌صورت خودکار نیازی به خدمت در ارتش ترکیه نخواهند داشت. افرادی که شامل هیچ‌یک از شرایط بالا نمی‌شوند، می‌توانند از روشی قانونی بهره ببرند که طی آن با پرداخت یک مبلغ چند هزار دلاری در چهارچوب قانون، دوره سربازی خود را به یک دوره یک‌ماهه تقلیل می‌دهند. این سازوکار کاملاً رسمی است و تقلب یا روش غیرقانونی محسوب نمی‌شود، بلکه در متن مصوبه‌های ترکیه درج شده است. به همین دلیل، برای بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی که مایل به گذراندن سربازی طولانی نیستند، این مسیر ساده‌ترین راه است. درعین‌حال، بسیاری از خود ترک‌ها برای خدمت سربازی ارزش فرهنگی و اجتماعی قائل‌اند، اما این رویکرد الزاماً برای تازه‌واردانی که تنها به مزایای پاسپورت چشم دوخته‌اند، اولویت ندارد.
از دیگر دلایلی که ترکیه را جذاب کرده، وجود بازار متنوع املاک در شهرهای ساحلی همچون آنتالیا، آلانیا، بودروم یا مرمریس است؛ این مناطق با زیرساخت گردشگری قدرتمند و آب‌وهوای آفتابی خود، مقصدی محبوب برای گردشگران شناخته می‌شوند و می‌توان از اجاره ملک در فصل گردشگری درآمد پایدار داشت. در شهرهای بزرگی نظیر استانبول یا ازمیر نیز فرصت‌های تجاری بی‌شماری فراهم شده و زندگی شهری پرتحرکی در جریان است. بسیاری از مردم به‌جای مناطق توریستی و شلوغ، شهرهای کوچک‌تر را برمی‌گزینند تا در محیطی آرام‌تر سرمایه‌گذاری کنند. گستره قیمتی که در بازار مسکن ترکیه وجود دارد، امکان انتخاب فراوان می‌دهد: از آپارتمان‌های ساده گرفته تا ویلاهای لوکس ساحلی با امکانات تفریحی اختصاصی.
افزون بر این، مبلغی که برای اخذ پاسپورت نیاز است، در مقایسه با بعضی کشورهای اروپایی یا آمریکایی، گاه کمتر بوده و می‌تواند به‌صرفه‌تر باشد. ضمن این‌که وقتی یک فرد خارجی به‌واسطه خرید ملک از یک حدنصاب مشخص فراتر رود، امکان درخواست رسمی برای تابعیت ترکیه دارد و دیگر نیازی نیست مراحل پیچیده‌ای نظیر اثبات اقامت مداوم یا کنار گذاشتن تابعیت دیگر طی شوند. در عین حال، اگر کسی دغدغه خدمت سربازی داشته باشد، معمولاً با مطالعه دقیق قوانین درمی‌یابد که می‌توان به روش‌های مختلف از سربازی کلاسیک دور ماند.
بحث فرزندان پس از اخذ تابعیت نیز نباید مغفول بماند. کودکی که در سنین پایین همراه والدین خود پاسپورت ترکیه را دریافت کند، هنگامی‌که به سن مشمولیت برسد و قصد زندگی در ترکیه داشته باشد، مجبور به تعامل با روند ثبت‌نام سربازی خواهد شد. اگر او از پیش در کشور مبدأ خدمت کرده باشد یا واجد شرایط تحصیلی و دریافت تعویق باشد، طبق قانون می‌تواند از سازوکارهای معافیت بهره ببرد. بدین‌ترتیب، چنانچه خانواده یا فرزندان بیشتر اوقات در خارج از ترکیه به سر ببرند، تا زمانی که تصمیمی برای استقرار دائم در این کشور نگیرند، قواعد سربازی چندان به‌طور عملی موضوعیت نخواهد داشت. دلیل دیگر محبوبیت ترکیه، موقعیت اقتصادی و جایگاه سیاسی آن است که کشوری بزرگ و دارای توان رشد و توسعه اقتصادی محسوب می‌شود و از جذب سرمایه‌های خارجی در قالب پروژه‌های عمرانی و ملکی استقبال می‌کند. پس جای تعجب نیست که دولت با ایجاد انعطاف قانونی درباره سربازی، موانع ورود سرمایه به کشور را کمتر کرده است.
دریافت تابعیت ترکیه از طریق سرمایه‌گذاری در ملک، فرایندی با مراحل مشخص است. ابتدا، ملک یا املاکی خریداری می‌شود که ارزش آن‌ها به حد تعیین‌شده در قوانین این کشور برای اخذ تابعیت برسد. خریدار باید از اصالت سند ملک و نبود ممنوعیت یا بدهی اطمینان یابد؛ در این مرحله، استفاده از مشاوره حقوقی متخصصان محلی توصیه می‌شود، چراکه بررسی معتبر بودن معاملات ملکی و درستی اسناد، نقش کلیدی در پیشگیری از تقلب و مشکل‌های حقوقی آتی دارد. پس از عقد قرارداد و انتقال قانونی سند (معروف به تپوی ملک) به نام خریدار، امکان گرفتن اقامت فراهم می‌آید. مدارک لازم شامل اصل قرارداد و تأیید پرداخت مبلغ، مدارک هویتی، گواهی عدم سوءپیشینه، بیمه درمانی و… جمع‌آوری و تحویل می‌شود تا دولت بتواند بررسی نماید که همه‌چیز مطابق قوانین پیش می‌رود.
هنگامی‌که مراحل اقامتی شکل گرفت، معمولاً فرد می‌تواند با ارائه پرونده سرمایه‌گذاری، درخواست تابعیت ترکیه را به‌صورت ویژه مطرح کند. فرایند بررسی ممکن است چندین ماه به طول بینجامد، چون مراجع رسمی باید بررسی کنند که ارزش ملک به حدنصاب رسیده، منبع درآمد قانونی بوده و هیچ سابقه کیفری مانع شهروند شدن وجود نداشته باشد. در نهایت، درصورت تأیید مدارک، تصمیم مثبت صادر و پاسپورت ترکیه تحویل می‌شود.
پس از گرفتن این پاسپورت، برای عده‌ای سؤال اصلی مسئله سربازی است. اگر سن شخص از ۲۲ سال بیشتر باشد، معمولاً مورد فراخوان قرار نمی‌گیرد، مگر آن‌که عوامل دیگری دخیل باشد. کسانی که از قبل در کشور خود دوره خدمت سربازی را گذرانده‌اند و مدرک آن را دارند، به‌راحتی اثبات می‌کنند که خدمتشان را انجام داده‌اند و در نتیجه در ترکیه سرباز نخواهند شد. سایرین که تاکنون خدمتی انجام نداده‌اند یا مشمول هیچ معافیت دیگری نیستند، قادرند یک مبلغ مشخص را بپردازند و در عوض یک دوره آموزشی یک‌ماهه بگذرانند تا دیگر موظف به حضور طولانی در مراکز نظامی نباشند.
در کنار این‌ها، ممکن است فرد مشغول تحصیل در دانشگاه باشد و بتواند تا زمان پایان تحصیلات از سربازی معاف گردد؛ درصورت رسیدن به مهلت نهایی سن، تعیین تکلیف می‌شود. اگر خانواده شامل فرزندانی باشد که آن‌ها هم پاسپورت ترکیه دارند، هنگام بلوغ، بسته به وضعیت اقامتی و تحصیلی‌شان در ترکیه، روند مشابهی طی خواهند کرد. ارتش ترکیه از دید بسیاری از مردم این کشور نهادی پرافتخار تلقی می‌شود، اما برای خارجیانی که قصدشان بهره‌گیری از مزایای تجاری یا مسافرتی پاسپورت است، خرید خدمت و کوتاه کردن طول زمان حضور در مراکز نظامی بهترین راه‌حل خواهد بود. این کار از نظر قانونی بدون اشکال بوده و در آیین‌نامه‌ها صریحاً به آن اشاره شده است. ناگفته نماند که مقدار این پرداخت و ضوابط آموزشی دوره کوتاه ممکن است طی زمان تغییر کند، به همین خاطر اگر فرد تصمیم بگیرد چند سال بعد اقدام کند، لازم است قوانین را بار دیگر چک کند.
مسئله خدمت سربازی گرچه در نگاه اول چالش‌برانگیز جلوه می‌کند، اما اغلب خریداران املاک در ترکیه سؤالات دیگری هم در ذهن دارند. ترکیه یکی از کشورهایی به‌شمار می‌آید که شرایط منعطفی برای گرفتن گذرنامه دوم با خرید ملک فراهم کرده، به‌طوری‌که اگر مبلغ سرمایه‌گذاری از حداقل چهارصد هزار دلار فراتر رود، سن فرد بیشتر از هجده سال باشد و هیچ سابقه کیفری نداشته باشد، می‌تواند فرآیند دریافت تابعیت را پشت سر بگذارد. در این میان، نکته جالب توجه آن است که کشور مذکور هیچ اجباری برای اقامت دائم شخص در ترکیه یا انصراف از تابعیت اولیه قائل نیست. بااین‌وجود، افراد پرسش‌هایی درمورد وضعیت خانواده، شرایط سفر به کشورهای مختلف و دیگر مزایای پاسپورت ترک مطرح می‌کنند.
یکی از دغدغه‌ها این است که آیا همسر و فرزندان نیز می‌توانند هم‌زمان با سرمایه‌گذار، تابعیت ترکیه را اخذ کنند. بله؛ چراکه قوانین به متقاضی اجازه می‌دهد اعضای درجه‌یک خانواده هم شهروند شوند، بدون آن‌که مجبور باشند سرمایه جداگانه داشته باشند. نکته دیگر، پذیرش تابعیت دوگانه است. ترکیه به‌طور رسمی اجازه می‌دهد دارنده پاسپورت پیشین، آن را حفظ کند و هیچ الزامی برای قطع رابطه با کشور مبدأ وجود ندارد. همچنین فرد مجبور نیست در مدت بررسی پرونده در خاک ترکیه سکونت داشته باشد و پس از اخذ تابعیت نیز، محدودیتی برای زندگی در بیرون از ترکیه نیست.
سؤال دیگر درباره دانش زبان ترکی مطرح می‌شود. درحال‌حاضر، قوانین مربوط به دریافت گذرنامه با سرمایه‌گذاری، هیچ امتحان زبانی یا مصاحبه‌ای مبنی بر ارزیابی توانایی صحبت به ترکی ندارند؛ ازاین‌رو، اگر کسی ترکی بلد نباشد اما شرایط سرمایه‌گذاری را تأمین کرده باشد، می‌تواند به‌راحتی شهروندی را به دست آورد. پربسامدترین پرسش بعدی مربوط به سفرهای بدون ویزاست. طبق بررسی‌ها، افرادی که گذرنامه ترک دارند، می‌توانند به بیش از صد کشور جهان بدون اخذ ویزا یا از طریق رویه ساده‌تر (مانند ویزای فرودگاهی) سفر کنند. درمورد کشورهای منطقه شینگن یا ایالات متحده، همچنان روال دریافت ویزا وجود دارد، اما غالباً این کار با سهولت بیشتری پیش می‌رود و گاه دوران اعتبار ویزا طولانی‌تر می‌شود. برای مثال، ممکن است ویزای شینگن در اختیار اتباع ترک قرار گیرد که چند سال اعتبار دارد و اجازه اقامتی تا ۹۰ روزه در هر نیم‌سال میلادی صادر کند. در آمریکا نیز بعضی از شهروندان ترک می‌توانند ویزای گردشگری ده‌ساله یا ویزای سرمایه‌گذاری E-2 برای تأسیس شرکت و جابه‌جایی آسان‌تر به آمریکا داشته باشند.
سؤال آخر آن است که آیا این شرایط مسیر را برای سکونت بلندمدت یا انتقال کسب‌وکار به اروپا و ایالات متحده هموار می‌کند. با این‌که پاسپورت ترکیه تضمینی برای زندگی دائم در اروپا یا ایالات متحده نیست، لیکن اخذ ویزای بلندمدت یا سرمایه‌گذاری برای صاحبان این گذرنامه اغلب راحت‌تر است. از همین رو، بسیاری از بازرگانان و خانواده‌ها، یک کانون مکمل و مطمئن در ترکیه تأسیس می‌کنند تا از مزایای اقامتی، سرمایه‌گذاری ارزان‌تر و تردد جهانی گسترده‌تر برخوردار شوند. در مجموع، دولت ترکیه با وضع مقررات سرمایه‌گذاری و ایجاد انعطاف در موضوع سربازی، برنامه‌ای کارآمد شکل داده است. ازاین‌رو اگر متقاضی گمان کند حضور اجباری چندماهه در پادگان مانع مقاصد شغلی یا زندگی‌اش می‌شود، به‌راحتی می‌تواند به گزینه پرداخت قانونی، که مورد پذیرش قانون است، روی آورد. بدین ترتیب، شخص هم فرصت‌های تجاری در کشوری با اقلیم مدیترانه را به دست می‌آورد و هم از آزادی عمل بالاتر در سفرهای بین‌المللی بهره‌مند می‌شود.
به طور کلی، می‌توان گفت ترکیه با تکیه بر هزینه سرمایه‌گذاری معقول، چهارچوب قانونی منعطف و امکان پرهیز از سربازی در مدت طولانی، یکی از گزینه‌های جذاب برای گرفتن گذرنامه دوم به‌شمار می‌رود. کسانی که پیش از شروع روند، از مشاوره متخصصان محلی استفاده کنند، بهتر می‌توانند خود را در برابر تغییرات محتمل قوانین (ازجمله در مبلغ پرداختی برای سربازی یک‌ماهه یا محدودیت‌های سنی) مصون نگه دارند. در نتیجه، با طی این پروسه گام‌به‌گام و آماده‌سازی لازم، عموماً به مشکلی بابت خدمت نظامی برنخواهند خورد و می‌توانند از امتیازات پاسپورت ترکیه نظیر تسهیل رفت‌وآمد جهانی، فعالیت تجاری مطلوب و بهره‌مندی از یک فضای اقامتی مطبوع در کنار سواحل جذاب و آفتابی این کشور بهره‌مند شوند.
